Gutiler Kimdir / Guti Ülkesi Neresidir?

Gutiler Kimdir / Guti Ülkesi Neresidir?

Gutiler, eski Mezopotamya metinlerinde çoğunlukla Zagros dağ bölgesinde yaşayan çeşitli halklara atıfta bulunmak için kullanılan bir isim.

Babil, (modern güney Irak) MÖ 1. bin yılın literatüründe, Amurru, Akkad, Elam ve Subartu gibi dört ana terimle belirtilmiştir. Son terim olan Subartu terimi, Guti terimiyle çoğu zaman birbirinin yerine kullanıldı (Rochberg-Halton, s. 51-55). Modern bilim adamları (örneğin, Potts, s. 121-22) genellikle Gutilerin Babil’in doğusu ve Elam’ın kuzeyindeki Zagros dağlarında bulunduğunu belirtirler. Halihazırda gösterilen yöndeki dalgalanma ve isimlerin çeşitliliği, Guti kavramının coğrafi konumunun sabit olmadığını göstermektedir.

Aynı şey, Gutilerle yakından ilişkili olan Subartu (Michalowski, 1986) terimi için de geçerlidir. Her iki terim de Mezopotamya’ya komşu topraklarda yaşadığı düşünülen halkların isimlerinden alınmıştır. Guti coğrafi adı ve insanların Guti olarak gösterilmesi, Mezopotamya kayıtlarında M.Ö. üçüncü binyılın ortalarından birinci binyılın sonlarına kadar görülmektedir.

Guti isminin her zaman aynı insan grubunu, Gutium’un da aynı bölgeyi ifade etmesi olası görülmemektedir. İkinci ve birinci bin yıldan kalma kanıtlar, Gutilerin Mezopotamya’nın doğusunda yaşadığını göstermekte iken, bunu tüm tarihi süreçte böyle düşünmek elbette ki doğru olmaz.

Gutiler, bir halk olarak ilk olarak üçüncü milenyumun ortalarında, Akkad hanedanı (yaklaşık MÖ 2350-2200) altındaki Babil kaynaklarında ortaya çıkar. Tarımsal yaşamı bozan akıncılar olarak tasvir edilirler (Michalowski, 1993, s. 27-8) ve daha sonraki geleneklerde Akkad hanedanının düşüşünden sorumlu tutulurlar. Bundan gerçekten sorumlu olup olmadıkları ve Babil’i işgal edip etmedikleri hala belirsizliğini korumaktadır. Büyük ihtimalle Gutiler, bazı şehirlerde siyasi bir yer edinmek için Akad krallarının zayıflıklarından yararlandılar (Glassner, s. 46-50).

İkinci milenyumun erken dönemine ait bir tablet, Guti kralı Erridu-pizir tarafından dini açıdan önemli Nippur şehrinde kurulan üç heykelin üzerindeki kraliyet yazıtlarının kopyalarını içermektedir (Kutscher, s. 49-70). Bu, bu tür yöneticilerin gerçekten var olduğunu ve hafızalarının daha sonra silinmediğini gösterir.

Babil’deki Guti varlığı muhtemelen elli yıldan fazla sürmedi (Hallo, s. 713-14), ardından Utu-hegal adlı yerli bir Uruk kralı tarafından ülkeden sürüldüler. Babil’in bazı bölgelerinde geçici olarak siyasi kontrol sağlayan diğer birçok yabancı grup gibi, kültür veya dil üzerinde iz bırakamadılar.

Guti dili birkaç kişi ve tanrı ismi ile bilinir (Hallo, s. 719). Gutiler, tarihi kayıtlarda her zaman için son derece olumsuz terimlerle tasvir edilirler: Uygun dini ayinleri yerine getirmezler (Grayson, s. 149) ve eşi kocadan, çocuğu ebeveynden alarak Babil halkını taciz ederler gibi (Frayne, s. 284-93).

İkinci milenyumun başlarından kalma bir edebi metin, onlara “insan yüzlü, köpek gibi kurnaz, maymun yapılı” diyor (Jacobsen, 1987, s. 368). Böylelikle, Babil’in bazı kısımlarının, yerli halk tarafından yabancı ve barbar olarak algılanan Gutiler tarafından siyasi olarak kontrol edildiği sonucuna varabiliriz. Nereden geldikleri belli değildir. Yerli halk tarafından yabancı ve barbar olarak tanımlanırlar.

Guti ülkesi ve Guti terimleri, ikinci ve birinci bin yıl boyunca kuzey ve güney Mezopotamya’dan gelen metinlerde kullanılmaya devam etti. Genellikle Zagros dağlarından bir bölgeye veya insanlara atıfta bulunurlar ve Subartu ve Lullumu gibi diğer eşit derecede belirsiz terimlerle birlikte anılırlar.

Guti kavramının belirli bir halkı ifade ediyor düşüncesinin bilimsel bir değeri yoktur. Bu kavram yalnızca Zagroslu barbar insanları ifade etmek için kullanılmıştır. O dönemde herhangi bir düşman grup Guti olarak adlandırılabiliyordu. Asur kraliyet yıllıklarında Mannaeanlar veya Medler olarak bilinen İrani halklar, Gutiler olarak kullanılmaktadır (Parpola, s. 138).

MÖ on beşinci yüzyılda Babil kralı Agum-kakrime onları “barbar bir halk” olarak adlandırır (Reiner, s. 80). Yedinci yüzyıl Asur kralı Assurbanipal, Gutileri, isyankâr Babillilere yardım etmekle suçlarken (Luckenbill, s. 301), altıncı yüzyıl Babil kralı Nabonidus ise Sippar’daki tapınağı yıktıklarını bildirmiştir (Oppenheim, s. 309).

İlk milenyumda Gutium, Elam’ın kuzeyindeki Zagros bölgesinin tamamına veya bir kısmına atıfta bulunmak için coğrafi bir belirleyici terim olarak kullanılmış. Büyük Cyrus II MÖ 539’da Babil’e saldırdığında, bunu Nabonidus’un Guti ülkesinin valisi Ugbaru’nun yardımıyla yaptı (Oppenheim, s. 306). Bu bağlamda terim, Kiros’un istilası için fırlatma rampası olarak kullandığı Dicle Nehri’nin doğusundaki geniş bir bölgeyi ifade ediyor gibi görünüyor. Ugbaru, muhtemelen Xenophon tarafından İran’a bağlılığını değiştirdiği ve orduyu Babil’e karşı yönettiği bildirilen Gobryas’tı (Briant, s. 51-52).

Gutiler ve Gutium’a (Guti ülkesi) dair birçok referans toplanabilirken (Hallo), bir halkın veya bir ülkenin tarihini yazmamıza izin vermezler. Mezopotamyalılar, bu terimleri çeşitli şekillerde kullandılar. Guti ve Guti ülkesi kavramları, zaman zaman belirli bir bölgeyi ve insanları tanımlamak için kullanılmışken, kimi zamanda çeşitli Mezopotamya dışı barbar halkları belirtmek için kullanılmışlardır.

Yazar: Marc Van De Mieroop , Gutiler Kimdir / Guti Ülkesi Neresidir?