Azerbaycan Adının Anlamı ve Kökeni
Azerbaycan Adının Anlamı ve Kökeni
Azerbaycan adının ne anlama geldiği veya nereden geldiği ile ilgili halk arasındaki inanış, Azerbaycan adının Azeri Türklerinden geldiği yönündedir. Bu inanış halk arasında var olan başat düşünce olsa da gerçekte Azeri Türkü diye bir tabir yoktur.
Konunun izahı için Azerbaycan tarihine özet nitelikte değinmekte yarar görüyoruz.
Tarih boyunca Kafkas ve İrani kavimlerin hakimiyeti altındaki Azerbaycan toprakları, İskit, Med, Mitanni ve Perslerin hakimiyeti sonrasında, Büyük İskender’in hakimiyeti altına girdi. Büyük İskender’den sonra Azerbaycan toprakları MS 4 yy kadar Ermeni devlet ve prensliklerince idare edildi. Sasanilerin bölge hakimiyetleri ise İslam ordularının bölgeye gelmesine kadar sürdü. İslam’ın bölgede hakim güç olması sonrasında Azerbaycan toprakları Deylemli ve Kürt devletleri arasında mücadele bölgesine dönüştü. 11.yy da Oğuz Türklerinin bölgeye gelip yerleşmesiyle birlikte Azerbaycan bölgesi bir Türk toprağına dönüştü.
Hegemonik tarih süreci genel hatlarıyla böyle işlerken, Azerbaycan topraklarının nüfusu ise 11.yy da Oğuzların bölgeye gelmesine kadar ağırlıklı olarak İrani halklardan oluşmaktaydı. Azerbaycan diye ifade edilen bölgede yaşayan İrani halka tarih boyunca Azari denmiştir. Bu halk, Batı İrani bir dil kullanmakla birlikte, bugün Azerbaycan’ın kimi küçük yerleşim yerlerinde kimliklerinin bilinciyle yaşamaktadırlar.
Gelelim Azerbaycan adının nereden geldiğine.
Mecusiliğin İran topraklarında (İrani Dillerin Konuşulduğu Bölgeler) hakim olması ile birlikte Azerbaycan bölgesi Mecusiliğin merkezi haline geldi. Büyük tapınaklar yanında Magi denen din adamlarının da bu bölgede ki eğitim kurumlarında yetişmesi, bölgeyi Ateşe tapanların merkezi haline getirdi.
İrani diller içerisinde ateş, Azar (Avesta da Adar) olarak telaffuz edilirken, ateşe tapanlar olarak da Azari (Ateşe mensup) kelimesi kullanılmıştır. Böylece ateşe tapanlar veya ateşe bağlılığı olan halka Azari, bu halkın yaşadığı topraklara da Azari ülkesi anlamında farklı telaffuzlar ile Azerbaycan kelimesi kullanılmıştır.
Bugünkü Azerbaycan’ın güneyi ile İran’ın kuzey sınırının bulunduğu tarihi Moğan (Moğ-an) bölgesi adını Mecusi din adamları olan Magilerden almaktadır. Bu antik bölgenin varlığı bile Mecusilerin bu topraklardaki gücünün tezahürlerinden biridir. Ayrıca Moğan bölgesi tarih boyunca büyük istilalara karşın Mecusi din adamlarının sığındığı en büyük sığınak olmuştur.
Orhan Harisoğlu, Azerbaycan Adının Anlamı ve Kökeni.
